SYGNAŁY USPOKAJAJĄCE

Każdy dobrze socjalizowany pies w pierwszej kolejności będzie sięgał do repertuaru sygnałów uspokajających, a dopiero jeśli te nie przyniosą oczekiwanych rezultatów, przejdzie do tych grożących.

Prezentowanie sygnałów uspokajających sugeruje nam, że pies czuje się niekomfortowo, jest zestresowany lub/i zaniepokojony, obawia się czegoś bądź czuje niepewnie, nie chce znajdować się w danej sytuacji. Czasami też mogą świadczyć po prostu o zmęczeniu czy dekoncentracji np. podczas treningu, wtedy warto zakończyć ćwiczenia na dany moment.

SYSTEM ŚWIATEŁ DROGOWYCH

Jeśli właściciel, inni ludzie oraz psy będą regularnie ignorować wysyłane przez psa sygnały uspokajające (zwane też sygnałami stresu), pies nauczy się, że nie ma sensu ich prezentować i zacznie przechodzić od razu do działania, czyli prawdopodobnie ucieczki albo ataku. Kiedy więc widzimy, że nasz pies odczuwa dyskomfort w danej sytuacji i prezentuje objawy stresu wysyłając sygnały uspokajające (które mają na celu zapobieganie konfliktom oraz budowaniu poczucia bezpieczeństwa), należy okazać naszemu psu wsparcie i zabrać go z danej sytuacji (np. oddalić się od drugiego psa, kucnąć i zawołąć pupila bądź zabrać go w jakieś spokojniejsze miejsce i pozwolić mu tam się wyciszyć).

Światło zielone: Idź, ale zachowaj czujność!

Światło żółte: Zwolnij!

Światło czerwone: STOP!

Należy pamiętać, że psy, podobnie jak ludzie, mają różny temperament i wrażliwość, więc to co dla nas może nie wydawać się trudną sytuacją, może być tak odbierane przez danego psa. Np. uwięziony na smyczy pies zostawiony sam pod sklepem może uznać za zagrożenie życia jeśli ktoś obcy nagle zacznie go zaczepiać i reakcje mogą być skrajne, szczególnie jeśli sygnały ze strefy zielonej i żółtej nie przyniosą oczekiwanego skutku, a obcy pozostanie nachalny.

STREFA ZIELONA

Sygnały uspokjające z tej strefy mówią nam o tym, że pies się zestresował, źle radzi sobie z daną sytuacją, być może trening jest za ciężki i trzeba obniżyć wymagania albo czegoś sobie nie życzy bądź odczuwa dyskomfort.

• Odwracanie wzroku/głowy

Jest to sygnał, którym posługują się nie tylko psy, ale również ludzie. Kiedy wpatrujemy się w naszego psa bądź robi to inne zwierzę, a on nie czuje się komfortowo – będzie odwracał wzrok lub całą głowę unikając w ten sposób kontaktu wzrokowego. W psim języku nawiązanie kontaktu wzrokowego oznacza konieczność wejścia w interakcję/relację, nawet jeśli nie ma na to akurat ochoty.

Pies patrząc w oczy swojego właściciela może chcieć nawiązać relację i bliskość, ale jeśli zrobi to ktoś obcy, może to zostać odebrane jako groźba albo wyzwanie do konfrontacji. W związku z tym, kiedy pies unika kontaktu wzrokowego, próbuje tym samym uniknąć nieprzyjemnej interakcji.

• Odwracanie całego ciała

Stosowane, gdy odwrócenie głowy i wzroku okaże się niewystarczające. Pies siada wtedy bokiem bądź tyłem do bodźca. Jest to często stosowane wobec psów natarczywych w zabawie, ale może być zastosowane również przez ludzi, kiedy pies warczy albo zbyt szybko do nas podbiega. Pies ustawiając się bokiem do przeciwnika chroni swoje newralgiczne miejsca takie jak brzuch czy szyja, a jednocześnie daje sobie większe pole do manewru w razie gdyby chciał po prostu uciec. Przy okazji pies wydaje się większy niż jest w rzeczywistości, co może pomóc ostudzić zamiary rywala.

• Ziewanie

Należy zawsze obserwować cały kontekst sytuacji, ziewanie może mieć bowiem różne podłoża. Może być to zwyczajna reakcja fizjologiczna organizmu na znużenie, może być to tzw. ziewanie zaraźliwe, ale w kontekście komunikacyjnym jest często połączone z cofniętymi uszami i oznacza, że pies odczuwa dyskomfort i/lub stres w danej sytuacji.

• Oblizywanie się i dyszenie

Oblizywanie się i dyszenie nie należą do sygnałów stosowanych przez psa w sposób świadomy (jak np. odwracanie całego ciała). Kiedy w organizmie psa wydziela się hormon stresu, zaczyna on odczuwać suchość w pysku i w wyniku tego zaczyna oblizywać nos, aby go nawilżyć. Oba sygnały oznaczają, że pies przeżywa dość spory stres.

• Węszenie

Psy często robią to widząc innego psa lub człowieka na spacerze, zaczynają przy tym iść wolniej oraz po łuku. Niezwykle ważne jest, aby psu pozwolić na to zachowanie i mu nie przerywać – jest w trakcie łagodzenia potencjalnego konfliktu z drugim psem i pomaga mu to poczuć się lepiej w trudnej dla niego sytuacji. Zwykle zachowanie to jest prezentowane aż problemowa sytuacja się nie skończy. To zachowanie ma na celu samouspokojenie się i rozładowanie napięcia.

• Chodzenie po łuku

Kiedy pies idzie po łuku, jest w dużym dyskomforcie i stresie. Możemy zaobserwować to zachowanie zarówno względem innych psów jak i ludzi, w tym nas jako opiekunów swojego pupila – szczególnie kiedy przywołujemy psa do siebie zdenerwowanym tonem. Zachowanie to ma na celu zwiększenie dystansu oraz zyskanie na czasie, aby w razie czego można było uciec lub przeczekać aż opadną emocje (i np. przestaniemy denerwować się na psa zmieniając nasz ton na milszy, wtedy prawdopodobnie przyjdzie szybciej). Czasami można przy tym zachowaniu zaobserwować dodatkowo spowolnione ruchy, które mają ten sam cel co chodzenie po łuku.

STREFA ŻÓŁTA

Dzisiaj zajmiemy się sygnałami ze strefy żółtej. Pies sięga po nie najczęściej, gdy sygnały ze strefy zielonej zostaną zignorowane. Świadczą o bardzo dużym stresie zwierzęcia i gotowości do podjęcia ostatecznych środków jak ucieczka bądź atak. To znak, że należy natychmiast przerwać to, co właśnie robimy względem psa bądź jakąś jego interakcję z innym zwierzęciem, ponieważ napięcie emocjonalne jest już na bardzo wysokim poziomie i zignorowanie tych ostatecznych ostrzeżeń może się źle skończyć.

• Błyskanie białkami oczu i usztywnienie pozycji ciała

Pies usztywnia całe ciało, w tym głowę i skanuje otoczenie używając do tego tylko i wyłącznie oczu. Możemy wtedy zaobserwować zjawisko zwane Moon Eye bądź Wale Eye, czyli właśnie tytułowe błyskanie białkami oczu. Takie zachowanie oznacza, że pies czuje się bardzo niepewnie, skonfliktowany, jak w pułapce i niekomfortowo i należy natychmiast przerwać to, co się z nim właśnie dzieje. Jednocześnie uważny obserwator może zauważyć powiększone źrenice oczu. Z tego sygnału korzystają bardzo często psy, które potrzebują sporo przestrzeni i od tego zachowania przechodzą od razu do zachowań ze strefy czerwonej, czyli najczęściej ataku albo ucieczki.

• Zwolnione ruchy

Obserwujemy jak pies wykonuje powolne i ostrożne ruchy przy jednoczesnym wycofywaniu się z danej sytuacji. Przy tym sygnale, jeśli tylko pies ma możliwość uciec, zapewne to zrobi. Jednak unieruchomiony np. smyczą bądź zapędzony pod ścianę przejdzie prawdopodobnie do ataku w samoobronie. Tak zachowujący się pies czuje strach i chce się wydostać z trudnej dla niego sytuacji.

• Kładzenie się/siadanie

Przy tym zachowaniu możemy jednocześnie zaobserwować jak pies wbija pazury w ziemię i odmawia tego, aby iść dalej. Nie należy wtedy zmuszać go do tego, aby się ruszył, ponieważ wywoła to u niego wewnętrzny konflikt – lepiej dać mu chwilę na zastanowienie się i analizę sytuacji. Kładzenie się jest bardzo silnym sygnałem uspokajającym, jednocześnie pies zyskuje na czasie, aby podjąć decyzję co chce zrobić i zrozumieć sytuację w jakiej się znalazł. Należy tutaj przyjrzeć się też lepiej jego mowie ciała. Usztywnione ciało i wzrok wbity w drugiego psa oraz zamknięty pysk oznaczają próbę zdystansowania przeciwnika i zajęcia oraz utrzymania swojej przestrzeni. Lepiej żeby drugi pies do niego wtedy nie podchodził i się oddalił. Natomiast podkulony ogon i uszy ściągnięte do tyłu oznaczają strach oraz informują opiekuna, że pies nie chce się zbliżać do jakiegoś bodźca i najlepiej będzie się oddalić w przeciwnym kierunku.

• Kulenie się/chowanie się

Takie zachowania przejawia pies, który bardzo się czegoś boi, jest przerażony sytuacją/jakimś bodźcem/innym zwierzęciem lub człowiekiem. Jednocześnie możemy zaobserwować podkulony ogon i cofnięte uszy. Pies stara się wydawać mniejszy niż jest w rzeczywistości. Jeżeli pies się chowa, nie należy go na siłę wyciągać z jego kryjówki, ponieważ przerażony może różnie zareagować, w tym atakiem w samoobronie/z rozdrażnienia. Chowają się również psy, które doświadczają bólu bądź są chore.

STREFA CZERWONA

Stosowanie przez psa sygnałów ze strefy czerwonej, zwanych też strategią 5F, oznacza, że powinniśmy absolutnie się wycofać i przerwać to, co się właśnie dzieje. Zwierzę, które sięga do repertuaru 5F, przekroczyło swój punkt krytyczny i nie jest w stanie znieść sytuacji, w której się znalazło. Sięga więc po jedną z pięciu strategii przetrwania – każde zwierzę w skrajnych emocjach może zareagować inaczej, wszystko zależy od tego jakie zachowania sprawdzały się w krytycznych sytuacjach do tej pory oraz wybierze reakcję, której nauczyło się jako szczenię.

• Flight – ucieczka

Wiele psów, jeśli tylko ma możliwość ucieka z miejsca, które je przeraziło i wywołało skrajne emocje. Taki pies może też próbować się gdzieś schować i wtedy absolutnie nie należy go na siłę wyciągać z kryjówki. Natomiast pies puszczony luzem może długo biec przed siebie i nie reagować w amoku na nasz głos, co stwarza wiele potencjalnych zagrożeń.

• Fight – walka

Często, choć nie tylko, stosowane w sytuacji, kiedy pies nie ma możliwości ucieczki i jest przyparty do muru. Gdy wszystko inne zawiedzie, zwierzę z desperacji zaczyna gryźć człowieka bądź drugiego psa/inne zwierzę, które akurat znacząco naruszają jakieś jego granice osobiste.

• Freeze – zastygnięcie

Jest to po prostu zastygnięcie w bezruchu. Zwierzę po prostu stoi i się nie rusza czekając na dalszy przebieg wydarzeń. Ta strategia jest bardziej charakterystyczna dla kotów, ale zdarzają się również psy, które ją stosują. Po zastosowaniu tej strategii psy często wycofują się używając spowolnionych ruchów.

• Faint – omdlenie

Jest to strategia niezwykle rzadko stosowana przez psy, natomiast nie jest wykluczone, że może się zdarzyć i czasami udaje się ją zaobserwować. Pies omdlewa albo po prostu udaje martwego próbując przetrwać trudną sytuację.

• Flirt – zaskoczenie

Flirt albo fiddle about to po prostu zaproszenie do zabawy albo zrobienie czegoś co mogłoby się wydawać kompletnie nieadekwatne do sytuacji. Ta strategia ma na celu zaskoczyć napastnika i wybić go z rytmu. Psy sięgają po tę strategię, kiedy odczuwają silny konflikt wewnętrzny, np. jednocześnie bardzo się czegoś boją i są niezwykle ciekawe.

+ defekacja i mikcja

To zachowanie, czyli uwolnienie zwieraczy lub gruczołów około odbytowych, również jest zaliczane do zachowań ze strefy czerwonej. Taka reakcja organizmu oznacza bardzo silny stres i to, że zwierzę przeżywa skrajne emocje oraz kompletnie nie potrafi poradzić sobie z daną sytuacją. Czasami się jednak zdarza, że niektóre psy o niezwykle uległej naturze po prostu tak reagują (np. siusiają na czyjś widok).